Roman Starak. "Ponad czasem"

5.02–28.02.2018
Rondo Sztuki

Są takie obrazy, posiadające niezwykłą moc oddziaływania. Raz zobaczone, pozostawiają po sobie ślad na długo. Powstają najczęściej z głębokiej potrzeby „opowiedzenia siebie”. Daje im ona autentyzm i wydostaje z warstwy rozwiązań jedynie formalnych. Ich język, dzięki szczerości wypowiedzi i umiejętnemu operowaniu wybranymi środkami wyrazu, okazuje się równocześnie osobisty i uniwersalny. Taka twórczość pojawia się rzadko. Jej przykładem jest sztuka jednego z najważniejszych twórców, grafików, związanych z Górnym Śląskiem - Romana Staraka.

Odkąd Roman Starak we wczesnych latach swojej młodości przybył na Śląsk, obserwował i opisywał otaczającą go rzeczywistość. Powstałe na przestrzeni sześćdziesięciu lat prace, stanowią uważną opowieść o Miejscu. Opowieść głównie czarno-białą, syntetyczną, budowaną za pomocą odważnego śladu i prostych, oszczędnych form. Artysta posiadał umiejętność wnikliwego wartościowania - wydobywał i pozostawiał jedynie to, co istotne. Abstrakcja była dla niego sposobem na dotarcie do esencji rzeczy. Jego prace są charakterystyczne. Każda stanowi odrębny, wirtuozyjnie zakomponowany wszechświat. Urzekają potraktowaniem tematu, igrają z dwuwymiarową powierzchnią i granicami prostokątnej kompozycji. Sprawiają, że nie chce się od nich oderwać wzroku.

Wystawa „ponad czasem” to pierwszy tak retrospektywny przegląd dorobku Romana Staraka. Składają się na nią prace z wczesnego okresu - obrazy, szkice, litografie i wklęsłodruki, pierwsze druki wypukłe oraz przede wszystkim późniejszy, obszerny zbiór kilkudziesięciu linorytów. To w nich przez kolejne dekady artysta w pełni rozwinął indywidualny sposób wypowiedzi.

Wystawa ta ma na celu uhonorowanie niezwykłej twórczości, wyrastającej całkowicie z tego miejsca. Będącej świadectwem wrażliwego, uważnego bycia, przebywania tutaj. A równocześnie stanowiącej unikatową, cenną „opowieść”, zrozumiałą poza miejscem i ponad czasem.

Michalina Wawrzyczek-Klasik


Roman Starak (1929–2016), absolwent Wydziału Grafiki w Katowicach – wówczas filii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od dyplomu w 1956 roku aż do przejścia na emeryturę związany pracą pedagogiczną ze swoją macierzystą uczelnią. W 1996 roku otrzymał tytuł naukowy profesora sztuk plastycznych. W latach 2002–2005 pracował w Instytucie Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Od 2012 roku prowadził Pracownię Druku Wypukłego na Wydziale Grafiki w Wyższej Szkole Technicznej w Katowicach. Uprawiał grafikę warsztatową. Od lat powojennych związany był ze Śląskiem, szczególnie blisko z Zabrzem, gdzie mieszkał i tworzył, a także z Katowicami, gdzie pracował. Uczestniczył w wielu wystawach krajowych i międzynarodowych, indywidualnych i zbiorowych. Grafiki Romana Staraka znajdują się m.in. w muzeach w Warszawie, Bytomiu, Bielsku-Białej, Wrocławiu, Katowicach, a także w Brazylii, Macedonii, Kanadzie, Francji. Laureat prestiżowych nagród i odznaczeń, m.in. Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta, Złotego Krzyża Zasług, Pamiątkowego Medalu Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz Srebrnego Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis. W 2014 roku otrzymał tytuł Profesora Honorowego ASP w Katowicach.